1) Ασυναίρετα: i. Αρσενικά σε -ας και -ης : ὁ ταμίας / ὁ μαθητὴς
ii. Θηλυκά σε -α και -η : ἡ χώρα / ἡ τιμὴ
2) Συνηρημένα: i. Αρσενικά σε -ῆς : ὁ Ἑρμῆς
ii. Θηλυκά σε –ᾶ και -ῆ : ἡ μνᾶ / ἡ συκῆ
|
Γενικοί κανόνες:
1) Η γενική πληθυντικού και στα αρσενικά και στα θηλυκά τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη.
Εξαιρούνται και τονίζονται στην παραλήγουσα τα εξής: αἱ αἱτησίαι à αἱτησίων,
ὁ χρήστης à χρήστων
2) Η κατάληξη -ας και στα δυο γένη και στους δυο αριθμούς είναι πάντοτε μακρόχρονη.
π.χ. τοὺς στρατιώτας, τὰς γλώσσας
|
1) ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΑ
ΑΡΣΕΝΙΚΑ
|
ΕΝΙΚΟΣ
|
|
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
|
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
|
ὁ
|
νεανίας
|
|
οἱ
|
νεανίαι
|
ΓΕΝΙΚΗ
|
τοῦ
|
νεανίου
|
|
τῶν
|
νεανιῶν
|
ΔΟΤΙΚΗ
|
τῷ
|
νεανίᾳ
|
|
τοῖς
|
νεανίαις
|
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
|
τόν
|
νεανίαν
|
|
τούς
|
νεανίας
|
ΚΛΗΤΙΚΗ
|
(ὦ)
|
νεανία
|
|
(ὦ)
|
νεανίαι
|
|
ΕΝΙΚΟΣ
|
|
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
|
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
|
ὁ
|
ποιητής
|
|
οἱ
|
ποιηταί
|
ΓΕΝΙΚΗ
|
τοῦ
|
ποιητοῦ
|
|
τῶν
|
ποιητῶν
|
ΔΟΤΙΚΗ
|
τῷ
|
ποιητῇ
|
|
τοῖς
|
ποιηταῖς
|
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
|
τόν
|
ποητήν
|
|
τούς
|
ποιητάς
|
ΚΛΗΤΙΚΗ
|
(ὦ)
|
ποιητά
|
|
(ὦ)
|
ποιηταί
|
Παρατηρήσεις αρσενικών:
1) Γενική ενικού σε -ου
2) Κλητική ενικού σε - α βραχύχρονο. Εξαιρούνται τα κύρια ονόματα (π.χ. ὁ Αἰσχίνης -ὦ Αἰσχίνη) και όσα λήγουν σε –δης (π.χ. ὁ εὐπατρίδης - ὦ εὐπατρίδη).
3) Το όνομα «δεσπότης» στην κλητική ενικού ανεβάζει τον τόνο —> (ὦ) δέσποτα.
4) Εχουν τα δίχρονα φωνήεντα α, ι, υ:
• βραχύχρονα όσα λήγουν σε:
-ῠτης (προερχόμενα από ρήματα π.χ. λύτης )
-ῐδης (εὐπατρίδης )
-ᾰτης (ἁμαξηλάτης )
• μακρόχρονα όσα λήγουν σε:
-ῑτης (τεχνίτης)
-ᾱτης (όσα δηλώνουν καταγωγή: Ἐλεάτης)
-ῡτης (όσα δεν προέρχονται από ρήματα π.χ. πρεσβύτης)
|
ΘΗΛΥΚΑ
|
ΕΝΙΚΟΣ
|
|
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
|
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
|
ἡ
|
ψυχή
|
|
αἱ
|
ψυχαί
|
ΓΕΝΙΚΗ
|
τῆς
|
ψυχῆς
|
|
τῶν
|
ψυχῶν
|
ΔΟΤΙΚΗ
|
τῇ
|
ψυχῇ
|
|
ταῖς
|
ψυχαῖς
|
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
|
τήν
|
ψυχήν
|
|
τάς
|
ψυχάς
|
ΚΛΗΤΙΚΗ
|
(ὦ)
|
ψυχή
|
|
(ὦ)
|
ψυχαί
|
|
ΕΝΙΚΟΣ
|
|
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
|
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
|
ἡ
|
θάλασσα
|
|
αἱ
|
θάλασσαι
|
ΓΕΝΙΚΗ
|
τῆς
|
θαλάσσης
|
|
τῶν
|
θαλασσῶν
|
ΔΟΤΙΚΗ
|
τῇ
|
θαλάσσῃ
|
|
ταῖς
|
θαλάσσαις
|
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
|
τήν
|
θάλασσαν
|
|
τάς
|
θαλάσσας
|
ΚΛΗΤΙΚΗ
|
(ὦ)
|
θάλασσα
|
|
(ὦ)
|
θάλασσαι
|
|
ΕΝΙΚΟΣ
|
|
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
|
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
|
ἡ
|
ἀλήθεια
|
|
αἱ
|
ἀλήθειαι
|
ΓΕΝΙΚΗ
|
τῆς
|
ἀληθείας
|
|
τῶν
|
ἀληθειῶν
|
ΔΟΤΙΚΗ
|
τῇ
|
ἀληθείᾳ
|
|
ταῖς
|
ἀληθείαις
|
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
|
τήν
|
ἀλήθειαν
|
|
τάς
|
ἀληθείας
|
ΚΛΗΤΙΚΗ
|
(ὦ)
|
ἀλήθεια
|
|
(ὦ)
|
ἀλήθειαι
|
|
ΕΝΙΚΟΣ
|
|
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
|
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
|
ἡ
|
ὥρα
|
|
αἱ
|
ὧραι
|
ΓΕΝΙΚΗ
|
τῆς
|
ὥρας
|
|
τῶν
|
ὡρῶν
|
ΔΟΤΙΚΗ
|
τῇ
|
ὥρᾳ
|
|
ταῖς
|
ὥραις
|
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
|
τήν
|
ὥραν
|
|
τάς
|
ὥρας
|
ΚΛΗΤΙΚΗ
|
(ὦ)
|
ὥρα
|
|
(ὦ)
|
ὧραι
|
Παρατηρήσεις θηλυκών σε -α:
1) Όταν πριν από το -α υπάρχει φωνήεν ή ρ το -α αυτό είναι μακρόχρονο και διατηρείται σε όλες τις πτώσεις.
Εξαιρούνται και έχουν τo -α βραχύχρονο
i. τα oυσιαστικά:
• γαῖα / γραῖα
• μαῖα / μυῖα / μοῖρα
• πεῖρα / πρῷρα
• σπεῖρα / σφαῖρα / σφῦρα
ii. τα προπαροξύτονα αφηρημένα: π.χ. ἡ εὐγένεια, ἡ ὁμόνοια, ἡ διάνοια, κ.λπ.
2) Όταν πριν από -α υπάρχει σύμφωνο, εκτός του ρ, το -ᾰ είναι βραχύχρονο και μετατρέπεται στη γενική και δοτική ενικού σε -η.
π.χ. ἡ θύελλα / τῆς θυέλλης / τῇ θυέλλη
ἡ γλῶσσα / τῆς γλώσσης / τῇ γλώσσῃ
|
2) ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
|
Ονομ. Γεν.
Δοτ.
Αιτ. Κλητ.
|
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
|
Ἑρμῆς
Ἑρμοῦ
Ἑρμῇ
Ἑρμῆν
Ἑρμῆ
|
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
|
ἀμυγδαλῆ
ἀμυγδαλῆς
ἀμυγδαλῇ
ἀμυγδαλῆν
ἀμυγδαλῆ
|
μνᾶ
μνᾶς
μνᾷ
μνᾶν
μνᾶ
|
|
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
|
Ονομ.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
|
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
|
Ἑρμαῖ
Ἑρμῶν
Ἑρμαῖς
Ἑρμᾶς
Ἑρμαῖ
|
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
|
ἀμυγδαλαῖ
ἀμυγδαλῶν
ἀμυγδαλαῖς
ἀμυγδαλᾶς
ἀμυγδαλαῖ
|
μναῖ
μνῶν
μναῖς
μνᾶς
μναῖ
|
|
|
Παρατηρήσεις
1) Τα συνηρημένα διατηρούν σε όλες τις πτώσεις και μετά τη συναίρεση τις καταλήξεις των ασυναίρετων.
Εξαιρείται το ουσιαστικό βορέας - βορρᾶς που έχει διπλούς τύπους και συνηρημένους και ασυναίρετους. Όταν όμως είναι συνηρημένο, έχει διπλό -ρ- (ὁ βορρᾶς), ενώ ασυναίρετο έχει ένα –ρ (βορέας).
2) Έχουν μόνο ενικό αριθμό: ὁ βορέας –βορρᾶς, ἡ γῆ.
|
Ασκήσεις στην α’ κλίση ουσιαστικών
1. Να μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού τα παρακάτω ουσιαστικά
τὸν πολίτην
|
|
τοῦ νεανίου
|
|
(ὦ) πελτασταὶ
|
|
τοὺς δεσμώτας
|
|
τῶν μηνυτῶν
|
|
(ὦ) γυμνασιάρχα
|
|
τῇ θεραπαίνῃ
|
|
τάς ἁμίλλας
|
|
τῶν δαφνῶν
|
|
τὴν μέλισσαν
|
|
τῆς γαίας
|
|
(ὦ) τεχνῖτα
|
|
τῶν γυμνητῶν
|
|
τοὺς δύτας
|
|
τὸν προδότην
|
|
τῷ πατριώτῃ
|
|
τὴν τρίαιναν
|
|
τῶν μαζῶν
|
|
(ὦ) σκαπάνη
|
|
τῇ δρακαίνῃ
|
|
τῶν σφαιρῶν
|
|
ταῖς ἀληθείαις
|
|
2. Να γράψετε τη δοτική και αιτιατική ενικού και την αιτιατική πληθυντικού των ουσιαστικών:
|
δοτική ενικού
|
αιτιατική ενικού
|
αιτιατική πληθυντικού
|
ὁ θεατὴς
|
|
|
|
ὁ οἰηματίας
|
|
|
|
ὁ ἰδιώτης
|
|
|
|
ὁ νικητὴς
|
|
|
|
ὁ κοχλίας
|
|
|
|
ἡ μοῦσα
|
|
|
|
ἡ σκαπάνη
|
|
|
|
ἡ ἅμιλλα
|
|
|
|
ἡ ἀλήθεια
|
|
|
|
ἡ κλίνη
|
|
|
|
ἡ μυῖα
|
|
|
|
Επιμέλεια: Χαρίδημος Ξενικάκης