Η Παράγραφος
Κύριο δομικό συστατικό όλων των επιχειρηματολογικών κειμένων είναι η παράγραφος. Κύριο χαρακτηριστικό μιας παραγράφου είναι η αυτονομία (έστω και μερική) σε επίπεδο μορφής και περιεχομένου, γεγονός που επιτρέπει στον συγγραφέα να τη χρησιμοποιήσει, για να αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο επιχείρημα. Αυτό σημαίνει πως η δόμηση άρτιων τεχνικά παραγράφων από έναν μαθητή συμβάλλει σημαντικά στην επιτυχία της εκθετικής εργασίας συνολικά.
Η δομή της παραγράφου
Μία παράγραφος αποτελείται από τρία δομικά συστατικά:
α. Θεματική πρόταση/ περίοδος
β. Λεπτομέρειες/ σχόλια
γ. Πρόταση/ περίοδος κατακλείδα.
Α. Η θεματική περίοδος / πρόταση
Η θεματική περίοδος (ή, σπανιότερα, πρόταση) αποτελεί τον «πρόλογο» της παραγράφου, την εισαγωγή στο θέμα της. Ειδικά στα επιχειρηματολογικά κείμενα, είναι η περίοδος εκείνη που περιέχει την αποδεικτέα θέση του επιχειρήματος, το οποίο θα εκτεθεί σε όλη την υπόλοιπη παράγραφο. Σκοπός της είναι αφενός να προετοιμάσει τον αναγνώστη για το περιεχόμενο ολόκληρης της παραγράφου και αφετέρου να καθοδηγήσει τον συγγραφέα στο τι θα περιλάβει και στο τι θα αποκλείσει από τη συγκεκριμένη παράγραφο.
ü Για να είναι αποτελεσματική μία θεματική περίοδος στην επιτέλεση του σκοπού της, θα πρέπει να περιλάβουμε σε αυτήν κατά τη σύνταξη της:
α. Το θέμα ολόκληρου του κειμένου
β. Το θέμα της ενότητας στην οποία βρίσκεται η παράγραφος
γ. Το θέμα της συγκεκριμένης παραγράφου.
ü Επίσης, για να συντάξουμε μία επιτυχημένη θεματική περίοδο, πρέπει να προσέξουμε, ώστε:
α. να είναι σαφώς διατυπωμένη
β. να μην ξεκινά την ανάλυση του θέματος.
ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
o Ας υποθέσουμε ότι το θέμα ολόκληρου του κειμένου που συγγράφουμε είναι τα ναρκωτικά, το θέμα της ενότητας στην οποία ανήκει η παράγραφος μας τα αίτια και το θέμα της συγκεκριμένης παραγράφου τα κοινωνικά αίτια. Η θεματική περίοδος αυτής της παραγράφου μπορεί να διατυπωθεί ως εξής:
«Η διάδοση της χρήσης ναρκωτικών οφείλεται σε κοινωνικά αίτια».
o Ας δούμε μία θεματική περίοδο:
Πολλά και ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα αποτελέσματα της γλωσσομάθειας.
Η περίοδος αυτή δε δηλώνει με ακρίβεια τα στοιχεία που πρόκειται να χρησιμοποιήσει ο συγγραφέας στο υπόλοιπο της παραγράφου ούτε, πολύ περισσότερο, τα στοιχεία που πρόκειται να αποκλείσει. Με αυτόν τον τρόπο όμως και ο αναγνώστης δεν μπορεί να σχηματίσει μια σαφή εικόνα για το τι πρόκειται να διαβάσει στη συνέχεια: τα σημαντικά αποτελέσματα είναι θετικά ή αρνητικά; Αφορούν στον άνθρωπο ή στην κοινωνία; Μπορούμε, λοιπόν, να διατυπώσουμε με σαφήνεια τη θεματική αυτή περίοδο ως εξής:
Η γλωσσομάθεια έχει μεγάλη αξία για τον άνθρωπο.
Τώρα ο αναγνώστης θα γνώριζε όχι μόνο ότι θα μιλούσαμε για τη θετική συμβολή της γλωσσομάθειας για τον άνθρωπο, αλλά και ότι δε θα μιλούσαμε, για παράδειγμα, για τις αρνητικές της συνέπειες στην κοινωνία.
o Παρατηρήστε τώρα μία άλλη θεματική περίοδο:
Η γλωσσομάθεια έχει μεγάλη αξία για το άτομο, γιατί διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες.
Η περίοδος αυτή δε δηλώνει απλώς το θέμα της παραγράφου, αλλά ξεκινά και την ανάλυση του, παραθέτοντας μάλιστα και το πρώτο επιχείρημα (είναι τυπωμένο με έντονα γράμματα). Με αυτόν τον τρόπο όμως δημιουργούμε στον αναγνώστη την αίσθηση ότι το κεντρικό θέμα της παραγράφου είναι η διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων του ανθρώπου μέσω της εκμάθησης ξένων γλωσσών και όχι, όπως ήταν η αρχική μας πρόθεση, τα θετικά αποτέλεσμα της γλωσσομάθειας γενικά για το άτομο. Η θεματική περίοδος, λοιπόν, δεν πρέπει να ξεκινά την ανάλυση του θέματος της παραγράφου.
Β. Οι λεπτομέρειες/ τα σχόλια
Με τις λεπτομέρειες επιτυγχάνεται η ανάπτυξη της θεματικής περιόδου μιας παραγράφου. Διακρίνονται σε δύο είδη: α. κύριες ή βασικές
β. δευτερεύουσες ή βοηθητικές.
ü Οι κύριες/βασικές λεπτομέρειες είναι αυτές που προωθούν την ιδέα που εκφράζει η θεματική περίοδος, γι' αυτό και οι σχέσεις τους μαζί της είναι άμεση.
ü Οι δευτερεύουσες/ βοηθητικές έχουν στόχο να επεξηγήσουν, να αναλύσουν κτλ. τις κύριες, και γι' αυτό η σχέση τους με τη θεματική είναι έμμεση. Πάντως, όλες οι λεπτομέρειες (κύριες ή δευτερεύουσες) πρέπει να συνδέονται (άμεσα ή έμμεσα) με τη θεματική, γιατί σε αντίθετη περίπτωση η παράγραφος χάνει την ενότητα της.
Οι λεπτομέρειες μιας παραγράφου δεν αρκεί να έχουν ενότητα με τη θεματική περίοδο, πρέπει να υπάρχει σε αυτές και αλληλουχία των νοημάτων. Η σειρά, δηλαδή, με την οποία παρατίθενται έχει πολύ μεγάλη επίδραση στην αποδοχή τους από τον αναγνώστη. Η σειρά που επιλέγουν οι περισσότεροι συγγραφείς επιχειρηματολογιών κειμένων είναι από το λιγότερο στο περισσότερο σημαντικό ή από το ειδικότερο στο γενικότερο.
ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
ØΣτην παράγραφο που ακολουθεί κάποιες από τις λεπτομέρειες δε συνδέονται επαρκώς με τη θεματική περίοδο, με αποτέλεσμα η ενότητα της παραγράφου να χωλαίνει.
Η γλωσσομάθεια έχει μεγάλη αξία για το άτομο. Αρχικά, ο άνθρωπος που γνωρίζει πολλές ξένες γλώσσες έχει την ικανότητα να αντιμετωπίζει τις ίδιες καταστάσεις από πολλές οπτικές γωνίες. Έπειτα, η γλωσσομάθεια σήμερα αποτελεί τυπικό προσόν σε μία ιδιαίτερα ανταγωνιστική αγορά εργασίας. Τέλος, το άτομο μπορεί να έχει πρόσβαση σε ξένη βιβλιογραφία ή στο ίντερνετ.
Όπως παρατηρούμε, καμία από τις τρεις βασικές λεπτομέρειες της παραγράφου δε συνδέεται με τη θεματική περίοδο, η οποία αναφέρεται στην αξία της γλωσσομάθειας για το άτομο. Συγκεκριμένα, οι λεπτομέρειες επισημαίνουν πως η γλωσσομάθεια: α. βοηθά το άτομο να αντιμετωπίζει πολύπλευρα τις καταστάσεις της ζωής, β. αποτελεί τυπικό προσόν εργασίας, γ. προσφέρει πρόσβαση στη διεθνή βιβλιογραφία και στο ίντερνετ. Γιατί όμως όλα αυτά είναι σημαντικά για το άτομο; Αν στην ερώτηση αυτή δε δοθεί απάντηση, η παράγραφος θα περιγράφει απλώς κάποιες παραμέτρους της γλωσσομάθειας, αλλά σε καμιά περίπτωση δε θα αναλύει την αξία της για το άτομο. Ας ξαναγράψουμε, λοιπόν, την παράγραφο, αποκαθιστώντας το πρόβλημα της ενότητας των λεπτομερειών με τη θεματική περίοδο.
Η γλωσσομάθεια έχει μεγάλη αξία για το άτομο. Αρχικά, ο άνθρωπος που γνωρίζει πολλές ξένες γλώσσες έχει την ικανότητα να αντιμετωπίζει τις ίδιες καταστάσεις από πολλές οπτικές γωνίες. Έτσι, οι πνευματικοί του ορίζοντες διευρύνονται και αποφεύγεται η εμπάθεια και ο φανατισμός. Έπειτα, η γλωσσομάθεια σήμερα αποτελεί τυπικό προσόν σε μία ιδιαίτερα ανταγωνιστική αγορά εργασίας. Το άτομο λοιπόν, έχοντας περισσότερα προσόντα από τους ανταγωνιστές του, έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να αποκατασταθεί επαγγελματικά και να αποφύγει τον κίνδυνο της ανεργίας. Τέλος, το άτομο μπορεί να έχει πρόσβαση σε ξένη βιβλιογραφία ή στο ίντερνετ κι έτσι να αποκτά ολοένα περισσότερες γνώσεις.
Ø Η παράγραφος της προηγούμενης εφαρμογής δεν είχε μόνο πρόβλημα ενότητας των λεπτομερειών με τη θεματική περίοδο, αλλά και αλληλουχίας των νοημάτων της· οι λεπτομέρειες, δηλαδή, ήταν χωρίς καμία λογική τοποθετημένες η μία ύστερα από την άλλη. Θα ξαναγράψουμε την παράγραφο, παρατάσσοντας τις λεπτομέρειες από τις ειδικότερες στις γενικότερες.
Η γλωσσομάθεια έχει μεγάλη αξία για το άτομο. Αρχικά, η γλωσσομάθεια σήμερα αποτελεί τυπικό προσόν σε μία ιδιαίτερα ανταγωνιστική αγορά εργασίας. Το άτομο λοιπόν, έχοντας περισσότερα προσόντα από τους ανταγωνιστές του, έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να αποκατασταθεί επαγγελματικά και να αποφύγει τον κίνδυνο της ανεργίας. Έπειτα, το άτομο μπορεί να έχει πρόσβαση σε ξένη βιβλιογραφία ή στο ίντερνετ κι έτσι να αποκτά ολοένα περισσότερες γνώσεις. Τέλος, ο άνθρωπος που γνωρίζει πολλές ξένες γλώσσες έχει την ικανότητα να αντιμετωπίζει τις ίδιες καταστάσεις από πολλές οπτικές γωνίες. Έτσι, οι πνευματικοί του ορίζοντες διευρύνονται και αποφεύγεται η εμπάθεια και ο φανατισμός.
Γ. Η περίοδος/ πρόταση κατακλείδα
Η περίοδος (ή, σπανιότερα, πρόταση) κατακλείδα αποτελεί το συμπέρασμα του επιχειρήματος που αναπτύχθηκε στις λεπτομέρειες της παραγράφου ή απλώς ανακεφαλαιώνει όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως. Επομένως, επειδή διαδραματίζει αυτούς ακριβώς τους ρόλους στην παράγραφο, οι περισσότεροι συγγραφείς αποφεύγουν την παράθεση κατακλείδας, για να μην υπάρχουν στην ίδια παράγραφο δύο περίοδοι με το ίδιο περιεχόμενο: η θεματική και η κατακλείδα.
Η κατακλείδα, λοιπόν, όπως συμβαίνει και με τη θεματική παράγραφο, είναι μία περίοδος που συνδέεται (άμεσα ή έμμεσα) με όλες τις λεπτομέρειες της παραγράφου. Με αυτόν τον τρόπο μάλιστα μπορούμε να αντιληφθούμε την ύπαρξη της σε μία παράγραφο:
ü εάν η τελευταία περίοδος της παραγράφου συνδέεται, όπως και η θεματική, με όλες τις λεπτομέρειες, τότε είναι κατακλείδα,
ü ενώ εάν αναφέρεται μόνο στη θεματική ή σε μία μόνο από τις λεπτομέρειες, τότε είναι απλώς η τελευταία λεπτομέρεια (κύρια ή δευτερεύουσα αντίστοιχα) της παραγράφου.
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
· Στην παράγραφο που ακολουθεί θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε την ύπαρξη περιόδου κατακλείδας.
Η τηλεόραση έχει μεγάλη ευθύνη για τη συρρίκνωση της ελληνικής γλώσσας. Κι αυτό γιατί τηλεόραση βασίζεται στην εικόνα, που θεωρείται γρήγορη, άμεση, «εύκολη», ζωντανή και ευχάριστη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παραγκωνίζεται στη συνείδηση των Ελλήνων ο λόγος και ειδικά ο γραπτός. Από την άλλη, πολύ συχνά συναντάμε στην τηλεόραση δημοσιογράφους με κακή έως και ανύπαρκτη γλωσσική κατάρτιση. Οι άνθρωποι αυτοί, που χειρίζονται δημόσια τον λόγο, γίνονται αρνητικά γλωσσικά πρότυπα για ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Τέλος, η γλώσσα της τηλεοπτικής διαφήμισης είναι κωδικοποιημένη και γεμάτη νεολογισμούς. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζει την εκφραστικότητα της γλώσσας και αλλοιώνει τα νοήματα της. Για όλους αυτούς τους λόγους η τηλεόραση θεωρείται ιδιαίτερα επικίνδυνη για τη γλώσσα.
ü Αναφέραμε προηγουμένως πως η περίοδος κατακλείδα συνήθως παραλείπεται από τους συγγραφείς, γιατί αποτελεί ουσιαστικά επανάληψη της θεματικής. Εάν παρ' όλα αυτά θελήσουμε να περιλάβουμε κατακλείδα σε μία παράγραφο μας, μπορούμε να αλλάξουμε τη διατύπωση της θεματικής περιόδου με τον εξής τρόπο: χρησιμοποιούμε, αντί της έννοιας η οποία μας απασχολεί, το κατηγορούμενο με το οποίο την προσδιορίζουμε ορίζοντας την ή ακόμα και στοιχεία από την τεκμηρίωση της.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
§ Ας υποθέσουμε ότι η θεματική πρόταση μιας παραγράφου είναι:
Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Στην περίοδο κατακλείδα μπορούμε να αντικαταστήσουμε την έννοια «ανθρώπινα δικαιώματα» με τον ορισμό της, δηλαδή «ελευθερίες που αναγνωρίζονται από το δίκαιο στα πρόσωπα». Έτσι, η κατακλείδα αυτής της παραγράφου θα διαμορφωθεί:
Το δημοκρατικό πολίτευμα μπορεί να λειτουργήσει ομαλά, μόνο όταν προστατεύονται οι ελευθερίες όλων των πολιτών.
§ Ας δούμε τώρα μια άλλη θεματική πρόταση:
Ένα σημαντικό αίτιο που οδηγεί στη συρρίκνωση της γλώσσας μας είναι ο τεχνοκρατικός προσανατολισμός του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Για να αποφύγω την επανάληψη της θεματικής πρότασης στην κατακλείδα, θα αντικαταστήσω την έννοια «γλωσσική συρρίκνωση» με κάποιο στοιχείο που επιβεβαιώνει την ύπαρξη της, ας πούμε «χρήση περιορισμένου λεξιλογίου». Η κατακλείδα λοιπόν θα διαμορφωθεί:
Ο τεχνοκρατικός προσανατολισμός των σύγχρονων εκπαιδευτικών συστημάτων οδηγεί τους νέους στη χρήση περιορισμένου λεξιλογίου.
Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου
Το πιο δύσκολο στην ανάπτυξη μιας παραγράφου είναι η επιλογή της μεθόδου για την ανάπτυξη της θεματικής πρότασης. Κάποιες βασικές μέθοδοι αναπτύσσονται στη συνέχεια, ενώ ταυτόχρονα παρέχονται και παραδείγματα:
1) Παράγραφος με παραδείγματα
Σ' αυτό τον τύπο παραγράφου καταφεύγουμε όταν θέλουμε να τεκμηριώσουμε μια θέση, παραθέτοντας ως αποδεικτικά στοιχεία παραδείγματα. Η παράγραφος διαρθρώνεται ως εξής:
θεματική περίοδος
|
Διατύπωση του θέματος - της θέσης
|
Λεπτομέρειες
|
Παράθεση παραδειγμάτων (ή παραδείγματος) αντλημένων από την ιστορία, την εμπειρία, την καθημερινότητα ή τη φαντασία
|
Κατακλείδα
|
Συγκεφαλαίωση - συμπέρασμα
|
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Τις τεράστιες διαστάσεις τον οικολογικού προβλήματος είναι δυνατό να τις αντιληφθούμε από πολλές πτυχές της καθημερινότητας. Η βεβαρημένη με διοξείδιο του άνθρακα ατμόσφαιρα, οι μολυσμένες θάλασσες, η ελάττωση τον πρασίνου, ο κίνδυνος εξαφάνισης πολλών ζώων, η αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών αποτελούν πτυχές της σύγχρονης πραγματικότητας. Είναι φαινόμενα για τα οποία καθημερινά λαμβάνουμε γνώση και προειδοποιήσεις για την επικινδυνότητα τους ή ακόμα και υφιστάμεθα πολλές από τις βλαπτικές τους επιδράσεις. Άρα, συνειδητοποιούμε με άμεσο τρόπο πως έχουμε επιφέρει επικίνδυνες ανατροπές στην οικολογική ισορροπία.
2) Παράγραφος με σύγκριση και αντίθεση
Χρησιμοποιούμε αυτό τον τύπο παραγράφου όταν επιθυμούμε να καταδείξουμε τις ομοιότητες ή τις διαφορές μεταξύ δύο συγκρινόμενων στοιχείων. Η παράγραφος διαρθρώνεται ως εξής:
Θεματική περίοδος
|
Παρουσίαση των συγκρινόμενων μελών
Λέξεις-εκφράσεις δηλωτικές της ομοιότητας ή της διαφοράς
|
Λεπτομέρειες
|
α) Ανά σημείο παρουσίαση των γνωρισμάτων των συγκρινόμενων μελών è Δημιουργία αντιθετικών ζευγών
β) Ολοκληρωμένη παρουσίαση των γνωρισμάτων πρώτα του ενός μέλους και ακολούθως του άλλου è Χωρισμός του κύριου μέρους της παραγράφου σε δύο μέρη
|
Κατακλείδα
|
Συνόψιση-συμπέρασμα ή διαπίστωση κοινού στοιχείου
|
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Πλησιάζει περισσότερο την αυθεντική μας ύπαρξη ο σεβασμός του συνανθρώπου μας παρά η κατάφωρη αδικία απέναντι του. Η καλοπροαίρετη διάθεση, η επιθυμία πραγμάτωσης του καλού, η αναζήτηση της ηθικής συμπεριφοράς στα πλαίσια του κοινωνικού συνόλου είναι αξίες και ιδανικά διαχρονικά. Βοηθούν στην αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων και στην απόδοση των αγαθών που δικαιωματικά ανήκουν στον καθένα. Αντίθετα η άδικη συμπεριφορά μπορεί να επιφέρει πρόσκαιρα κέρδη, αλλά προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες στα άτομα και στην κοινωνία. Ικανοποιεί μόνο κάποιες εγωιστικές τάσεις του ανθρώπου, ενώ καταστρέφει την ομοψυχία, τη συνεργασία και την ουσιαστική επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη μιας κοινωνίας. Ο άνθρωπος επομένως χάνει ποιοτικά χαρακτηριστικά της ζωής του με την αδικία, ενώ προσεγγίζει την ευτυχία με την πραγμάτωση των ανθρωπιστικών του συναισθημάτων.
3) Παράγραφος με αιτιολόγηση
Σ' αυτό τον τύπο παραγράφου καταφεύγουμε όταν επιθυμούμε να αναπτύξουμε ένα συλλογισμό με τον οποίο αιτιολογούμε μια θέση που έχουμε πάρει, μια αξιολογική κρίση που έχουμε διατυπώσει. Η παράγραφος διαρθρώνεται ως εξής:
Θεματική περίοδος
|
Θέμα-θέση /αξιολογική κρίση που εγείρει αβίαστα το ερώτημα γιατί
|
Λεπτομέρειες
|
Ανάπτυξη συλλογισμού - επιχειρημάτων Χρήση αιτιολογικών συνδέσμων - εκφράσεων για την κατάδειξη της νοηματικής σχέσης
|
Κατακλείδα
|
Συμπέρασμα
|
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Τα αποτελέσματα της τεχνολογίας εξαρτώνται από το πώς θα τη χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος. Είναι εύκολο να αντιληφθούμε αυτή την αλήθεια γιατί όλοι γνωρίζουμε πως η τεχνολογία δεν είναι αυθύπαρκτη και δεν έχει βούληση για να κατευθύνει τις ενέργειες της. Τα αποτελέσματα της καθορίζονται από τον άνθρωπο γιατί αυτός θέτει τους στόχους που πρέπει η τεχνολογία να πετύχει με τα νέα της μέσα. Επομένως, αν με τα τεχνολογικά επιτεύγματα η ζωή του ανθρώπου υποβαθμίζεται αντί να βελτιώνεται, είναι υπεύθυνος ο ίδιος ο άνθρωπος, γιατί δεν ωθεί προς τη σωστή κατεύθυνση τα ίδια του τα δημιουργήματα.
4) Παράγραφος με ορισμό
Είναι η παράγραφος που δίνει το βασικό περιεχόμενο/νόημα, την ουσία μιας έννοιας, ενός όρου ή φαινομένου. Διαρθρώνεται ως εξής:
Θεματική περίοδος
|
ü Οριστέα έννοια (έννοια που πρέπει να οριστεί)
ü Γένος (ευρύτερη έννοια στην οποία εντάσσεται η οριστέα)
ü Ειδοποιός διαφορά (χαρακτηριστικό γνώρισμα)
|
Λεπτομέρειες
|
Ανάλυση της ειδοποιού διαφοράς (ή των ειδοποιών διαφορών)
|
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Ως επιτακτική αναγκαιότητα προβάλλει στη σύγχρονη εποχή η εδραίωση του ανθρωπιστικού ιδεώδους. Ανθρωπισμός είναι ο τρόπος σκέψης και η στάση ζωής με πρωταρχική αξία τον άνθρωπο και τα δικαιώματα του. Ο ανθρωπισμός αντικατοπτρίζει τον ιδανικό ανθρώπινο τύπο που διαπλάθει και δημιουργεί μια κοινωνική πραγματικότητα σε συνδυασμό με τις ιστορικές, πολιτικές, θρησκευτικές ή φιλοσοφικές παραμέτρους και προβάλλει ως παιδαγωγικό και μορφωτικό ιδεώδες. Εμπεριέχει ως έννοια την σωματική καλλιέργεια, την πνευματική απελευθέρωση, την ψυχική ενδυνάμωση και την κοινωνική αλληλεγγύη και αλληλοβοήθεια. Το περιεχόμενο επομένως της ίδιας της έννοιας υποδεικνύει τη χρησιμότητα του ανθρωπισμού και αποδεικνύει τις απεριόριστες δυνατότητες του να συμβάλει στην εξυγίανση της σύγχρονης κοινωνίας.
5) Παράγραφος με διαίρεση
Με αυτό τον τύπο παραγράφου δίνουμε μια πληρέστερη εικόνα της έννοιας που αναλύουμε, αφού μαζί με τον ορισμό διακρίνουμε και τις μορφές, τα είδη της. Η παράγραφος διαρθρώνεται ως εξής:
Θεματική περίοδος
|
Παρουσίαση της διαιρετέας έννοιας
|
Λεπτομέρειες
|
ü Διαιρετική βάση (κριτήριο/-α διακρίσεων)
ü Πηλίκο της διαίρεσης (έννοιες που προκύπτουν ως επιμέρους μορφές της διαιρετέας) - ανάλυση του
|
Κατακλείδα
|
Συμπέρασμα
|
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Η ευρύτητα της ελευθερίας διαφαίνεται από τις μορφές που λαμβάνει στην ανθρώπινη ζωή, την εξωτερική και την εσωτερική. Η εξωτερική καθορίζει την έλλειψη δεσμεύσεων στις επιλογές και ενέργειες τον ανθρώπου από το κοινωνικό του περιβάλλον, ενώ η εσωτερική προϋποθέτει την αποδέσμευση από εσωτερικούς φραγμούς του ανθρώπου πνευματικούς ή ψυχικούς. Η ελευθερία επομένως με τις δυο βασικές της μορφές αφορά κάθε ανθρώπινη επιθυμία και δράση.
6) Παράγραφος με αναλογία
Σ' αυτό τον τύπο παραγράφου καταφεύγουμε όταν το περιγραφόμενο αντικείμενο ή το προς ανάλυση θέμα είναι σύνθετο -πολύπλοκο ή ειδικό-, άγνωστο και συνεπώς δυσνόητο για το δέκτη. Γι' αυτό χρησιμοποιούμε ένα ανάλογο παράδειγμα, που ως περισσότερο οικείο βοηθεί, μέσω της αναλογίας-ομοιότητας, στην κατανόηση του πρώτου. Οδηγούμαστε, δηλαδή, στην ανάλυση της κεντρικής ιδέας της παραγράφου με εκτεταμένη παρομοίωση, όταν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη με μεταφορά ή παρομοίωση. Η παράγραφος διαρθρώνεται ως εξής:
Θεματική περίοδος
|
Αναφορά του περιγραφόμενου αντικειμένου και του αναλογούντος στοιχείου
Λέξη-έκφραση δηλωτική της αναλογίας
|
Λεπτομέρειες
|
ü Χαρακτηριστικά-ιδιότητες του αναλογούντος στοιχείου
ü Χαρακτηριστικά-ιδιότητες του περιγραφόμενου αντικειμένου
ü Χρήση παρόμοιων λέξεων-φράσεων κατά την περιγραφή των δύο για την κατάδειξη της ομοιότητας και σε λεκτικό επύπεδο
|
Κατακλείδα
|
Επαναδιατύπωση-επαναβεβαίωση της ομοιότητας
|
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Ο παγκόσμιος πολιτισμός μοιάζει με ένα περίτεχνο ψηφιδωτό υψηλής αισθητικής αξίας. Όπως τα σμιλευμένα πολύχρωμα και διαφορετικής σύστασης πετράδια συνθέτουν μια μοναδική και απαράμιλλης ομορφιάς εικόνα, έτσι και οι επιμέρους εθνικοί πολιτισμοί με την πολυχρωμία και τη διαφορετικότητα των παραδόσεων τους διαμορφώνουν τον πολυσχιδή, περίφημο και κοσμοϊστορικής αξίας οικουμενικό πολιτισμό. Η σπουδαιότητα μάλιστα αυτού του πολιτισμού έγκειται ακριβώς στη δύναμη που προκύπτει από τη σύνθεση των ανομοιογενών του στοιχείων.
7) Παράγραφος με αιτία και αποτέλεσμα
Η παράγραφος αυτή περιλαμβάνει στοιχεία που συνδέονται με σχέση αιτίου-αιτιατού. Η παράγραφος διαρθρώνεται ως εξής:
Θεματική περίοδος
|
Φαινόμενο προς αιτιολόγηση - αιτιατό
|
Λεπτομέρειες
|
Ανάλυση του αιτίου ή των αιτίων
Παρουσίαση των επιμέρους συνθηκών-παραγόντων που προκαλούν το φαινόμενο
|
Κατακλείδα
|
Συμπέρασμα - επαναδιατύπωση της αιτιολογικής σχέση
|
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Ο σεβασμός της παράδοσης δεν αποτελεί ιδεολόγημα κάποιας πνευματικής ή πολιτικής εξουσίας, είναι αποτέλεσμα μιας βαθιάς εσωτερικής ανάγκης της ίδιας της κοινωνίας. Οι άνθρωποι διατηρούν πολλά στοιχεία από το παρελθόν τους, γιατί μπορούν να στηρίζονται σε μια βάση γνωστικών δεδομένων και ορμώμενοι από αυτή μπορούν να οδηγούνται σε νέες πνευματικές και υλικές κατακτήσεις. Επίσης το ότι σέβονται οι άνθρωποι τα παραδεδομένα στοιχεία από το παρελθόν είναι αποτέλεσμα της ανάγκης τους να αποκτήσουν συνεκτικούς δεσμούς τόσο με τους προγόνους τους όσο και με τους συγχρόνους τους, εφόσον τα στοιχεία της παράδοσης είναι κοινό κτήμα όλων. Επομένως, ο σεβασμός της παράδοσης δεν είναι αυθαίρετη ή τυχαία διαδικασία, αλλά την επιβάλλει μια φυσική νομοτέλεια που υπηρετεί την επιβίωση της κοινωνίας.
8) Παράγραφος με συνδυασμό μεθόδων
Οι τρόποι ανάπτυξης που είδαμε προηγουμένως τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούνται από τους συγγραφείς των επιχειρηματολογικών κειμένων συνδυαστικά, αφού στόχος τους δεν είναι η πιστή τήρηση των κανόνων που διέπουν τη σύνταξη μιας παραγράφου, αλλά η αποτελεσματική έκφραση των επιχειρημάτων τους.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Η δημοκρατία αποτελεί το αποκορύφωμα της πολιτικής σκέψης και έκφρασης του ανθρώπινου γένους. Δημοκρατία σημαίνει πως η εξουσία ασκείται από το λαό. Είναι δυνατό να υπάρξει άμεση ή έμμεση διαμέσου αντιπροσώπων δημοκρατικό πολίτευμα. Σε κάθε του μορφή πάντως είναι το πολίτευμα που σέβεται περισσότερο από κάθε άλλο την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, γιατί αναγνωρίζει τα ατομικά δικαιώματα και σέβεται την ελευθερία βούλησης και δράσης. Είναι φυσική αναγκαιότητα λοιπόν να διεξάγονται ηρωικοί αγώνες για την εδραίωση της σε παγκόσμιο επίπεδο.