ΜΑΘΗΜΑ 3
|
LECTIO TERTIA
|
Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ
Cēpheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba formā suā, cum Nymphis se comparat. Neptūnus irārtus ad oram Aethiopiae urget beluam marīnam, quae incolis nocet. Oraculum incolis respondet: «regia hostia deo placet!» Tum Cēpheus Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus calceis pennātis advolat; puellam videt et stupet formā puellae. Perseus hastā beluam delet et Andromedam liberat. Cēpheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent.
Γραμματική αναγνώριση
Cepheus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους Cepheus -i = Κηφέας. Δευτερόκλιτο (για την λατινική γλώσσα), ελληνικό όνομα, που κατά την κλίση του επηρεάζεται από την ελληνική γραμματική, γι’ αυτό και παρουσιάζει διπλούς τύπους. Σχηματίζει την κλητική ενικού σε -u (Cepheu) (όπως όλα τα ελληνικά κύρια ονόματα σε –εύς της γ΄κλίσης. Το ίδιο ισχύει και για το Perseus). Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό.
et: συμπλεκτικός, παρατακτικός σύνδεσμος = και. Cassiope: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Cassiope -es = Κασσιόπη. Πρωτόκλιτο ελληνικό όνομα, που κατά την κλίση του επηρεάζεται από την αρχαία ελληνική γραμματική, γι΄ αυτό και παρουσιάζει διπλούς τύπους. Οι πτώσεις ονομαστική, κλητική και αφαιρετική, είναι Cassiope, γενική και αιτιατική ενικού είναι Cassiοpes και Cassiopen αντιστοίχως. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Andromedam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Andromeda -ae = Ανδρομέδα. Πρωτόκλιτο ελληνικό όνομα, που κατά την κλίση του επηρεάζεται από την ελληνική γραμματική, γι’ αυτό και παρουσιάζει διπλούς τύπους, αιτιατική ενικού Andromedam και Andromedan.
filiam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους, filia -ae = κόρη. Σχηματίζει τη δοτική και αφαιρετική πληθυντικού και σε -is και σε -abus (filiis filiabusque =κόρες και γιοί), όταν χρειάζεται να γίνει διάκριση από τις αντίστοιχες πτώσεις του αρσ. filius.
habent: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της β΄ συζυγίας habeo, habui, habitum, habēre = έχω. Cassiope: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Cassiope -es = Κασσιόπη (βλ. προηγουμένως). superba: ονομαστική ενικού, θηλυκού γένους του επιθέτου θετικού βαθμού της β΄ κλίσης superbus, -a, -um = υπερήφανος, -η, -ο. (συγκριτικός βαθμός: superbior, -ior, -ius και υπερθετικός βαθμός: superbissimus, -a, -um). forma: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους forma -ae= μορφή, ομορφιά. sua: αφαιρετική ενικού, θηλυκού γένους, της κτητικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου (για έναν κτήτορα ή για πολλούς κτήτορες) suus, -a, -um= δικός του, δική του, δικό του και δικός τους, δική τους, δικό τους. Εδώ για έναν κτήτορα. cum: πρόθεση + αφαιρετική= με, μαζί με. Nymphis: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Nympha -ae = Νύμφη. Πρωτόκλιτο ελληνικό όνομα, που κατά την κλίση του επηρεάζεται από την ελληνική γραμματική, γι’ αυτό και παρουσιάζει διπλούς τύπους.
se: αιτιατική ενικού της προσωπικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου που εκφράζει εδώ την αυτοπάθεια = τον εαυτό του, τον εαυτό της, τον εαυτό του.
comparat: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της α΄ συζυγίας comparo, comparavi, comparatum, comparare = συγκρίνω. Neptunus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους Neptunus -i = Ποσειδώνας. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. iratus: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους του επιθέτου της β΄ κλίσης iratus, -a, -um = οργισμένος, -η, -ο. (συγκριτικός βαθμός: iratior, -ior, -ius και υπερθετικός βαθμός: iratissimus, -a, -um. ad: πρόθεση + αιτιατική = προς, σε. oram: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους ora -ae = ακτή. Aethiopiae: γενική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Aethiopia -ae = Αιθιοπία. Ως κύριο όνομα χώρας δεν έχει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. urget: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της β΄ συζυγίας urgeo, ursi, ---, urgēre = σπρώχνω, στέλνω. beluam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους belua -ae = κήτος. marinam: αιτιατική ενικού, θηλυκού γένους του επιθέτου της β΄ κλίσης marinus, -a, -um = θαλάσσιος. Το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά, καθώς δηλώνει τοπική σχέση. quae: ονομαστική ενικού, θηλυκού γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, η οποία, το οποίο. incolis: δοτική πληθυντικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, αρσενικού (σπανιότερα και θηλυκού) γένους, incola -ae = κάτοικος. nocet: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της β΄ συζυγίας noceo, nocui, nocitum, nocēre = βλάπτω, αφανίζω. Το ρήμα συντάσσεται με δοτική. oraculum: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους oraculum -i = μαντείο. incolis: δοτική πληθυντικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, αρσενικού (σπανιότερα και θηλυκού) γένους incola -ae = κάτοικος. respondet: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της β΄ συζυγίας respondeo, respondi, responsum, respondēre = απαντώ. Το ρήμα συντάσσεται με δοτική του προσώπου. regia: ονομαστική ενικού του επιθέτου της β΄ κλίσης, θηλυκού γένους regius, -a, -um = βασιλικός, -ή, -ό. Το επίθετο ως παράγωγο από ουσιαστικό (rex> regius) δεν σχηματίζει παραθετικά. hostia: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους hostia -ae = σφάγιο (για θυσία). deo1: δοτική ενικού του ανωμάλου ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους deus -i = θεός. placet: γ΄ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της β΄ συζυγίας placeo, placui, placitum, placēre = αρέσω. Το ρήμα συντάσσεται με δοτική. tum: επίρρημα χρονικό = τότε. Cepheus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Βλ. προηγουμένως. Andromedam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Andromeda -ae = Ανδρομέδα. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Βλ. προηγουμένως ad: πρόθεση + αιτιατική = σε, προς. scopulum: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους, scopulus -i = σκόπελος, βράχος. adligat: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της α΄ συζυγίας adligo (ή alligo), adligavi (ή alligavi), adligatum (ή alligatum), adligare (ή alligare)= δένω (σε κάτι). belua: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους, belua -ae = κήτος. ad: πρόθεση + αιτιατική = προς, σε. Andromedam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Andromeda -ae = Ανδρομέδα. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Βλ προηγουμένως. se: αιτιατική ενικού της προσωπικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου που εκφράζει εδώ την αυτοπάθεια = τον εαυτό του, τον εαυτό της, τον εαυτό του. movet: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της β΄ συζυγίας moveo, movi, motum, movēre = κινώ. Εδώ se movet = κινείται. repente: επίρρημα τροπικό = ξαφνικά. Perseus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους Perseus -i = Περσέας. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Βλ. προηγουμένως. calceis: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους calceus -i = υπόδημα. pennatis: αφαιρετική πληθυντικού, αρσενικού γένους του επιθέτου της β΄ κλίσης pennatus, -a, -um = φτερωτός, -ή, -ό. Το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά. advolat: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της α΄ συζυγίας advolo, advolavi, advolatum, advolare = καταφθάνω πετώντας, σπεύδω. puellam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους puella-ae = κοπέλα, κορίτσι. videt: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα τoυ ρήματος της β΄ συζυγίας video, vidi, visum, vidēre = βλέπω. et: συμπλεκτικός, παρατακτικός σύνδεσμος = και. stupet: γ΄ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της β΄συζυγίας stupeo, stupui, ---, stupēre = θαμπώνομαι, βουβαίνομαι. forma: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους forma -ae = μορφή, ομορφιά. puellae: γενική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους puella -ae = κοπέλα, κορίτσι. Perseus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους Perseus -i = Περσέας. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό.Βλ. προηγουμένως. hasta: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους hasta -ae = δόρυ. beluam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους belua-ae = κήτος. delet: γ΄ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της β΄ συζυγίας deleo, delevi, deletum, delēre = καταστρέφω, σκοτώνω. et: συμπλεκτικός, παρατακτικός σύνδεσμος= και. Andromedam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Andromeda -ae = Ανδρομέδα. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Βλ. προηγουμένως. liberat: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της α΄ συζυγίας του ρήματος libero, liberavi, liberatum, liberare = ελευθερώνω. Cepheus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της β΄ κλίσης, αρσενικού γένους Cepheus -i = Κηφέας. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Βλ. προηγουμένως. Cassiope: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Cassiope -es = Κασσιόπη. Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Βλ. προηγουμένως. et: συμπλεκτικός, παρατακτικός σύνδεσμος= και. incolae: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, αρσενικού (σπανιότερα και θηλυκού) γένους incola -ae = κάτοικος. Aethiopiae: γενική ενικού του ουσιαστικού της α΄ κλίσης, θηλυκού γένους Aethiopia -ae = Αιθιοπία. Ως κύριο όνομα χώρας δεν έχει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. valde: επίρρημα ποσοτικό = πάρα πολύ. Πρόκειται για επίρρημα θετικού βαθμού (συγκριτικός: valdius, υπερθετικός: valdissime) προερχόμενο από το δευτερόκλιτο επίθετο validus, -a, -um= ισχυρός, -ή, -ό. gaudent: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα του ημιαποθετικού ρήματος της β΄ συζυγίας gaudeo, gavisus sum, gavisum, gaudēre = χαίρομαι.
Γραμματική κατάταξη λέξεων
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
ΕΠΙΘΕΤΑ
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
suus, -a, -um (κτητ.)
qui, quae, quod (αναφ.)
ego (προσ.)
ΡΗΜΑΤΑ
sum, fui, esse
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
tum
repente
valde, valdius, valdissime (<validus)
ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ
cum + ΑΦ= με (παραβολή : cum Nymphis)
ad +ΑΙΤ =σε (κίνηση σε τόπο : ad oram, ad scopulum, ad Andromedam)
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
et (συμπλ.)=και
Πρόσθετες Ασκήσεις ?
1. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού µεταφερθούν τα ρήµατα στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού (στην έγκλιση που βρίσκονται) και γίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις ώστε οι νέες προτάσεις να είναι νοηµατικώς αποδεκτές. Nα µη θίξετε τις περιόδους εκείνες που, αν τροποποιηθούν, δεν παρέχουν αποδεκτό νόηµα.
α) Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent.
β) Puella superba forma sua est.
γ) Puella cum Nymphis se comparat.
δ) Regia hostia deo placet.
ε) Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat.
στ) Ille filiam ad scopulum adligat.
ζ) Illi puellam vident et stupent.
η) Nos valde gaudemus.
θ) Vos beluam deletis et puellam liberatis.
ι) Puellas vides et forma puellarum stupes.
2. Nα µεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθµού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα µη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν µετασχηµατισθούν, δεν δίδουν αποδεκτό νόηµα.
α) Regia hostia deo placet.
β) Neptunus iratus beluam marinam urget, quae incolis nocet.
γ) Beluam hasta delet et puellam liberat.
δ) Ille ad scopulum illam adligat.
ε) Cassiope cum Nymphis se comparat.
στ) Deus beluam marinam ad oram urget.
ζ) Nos advolamus et puellas liberamus.
η) Puellam videt et valde gaudet.
θ) Belua ad puellam se movet.
ι) Ille superbus filia sua est.
3. Nα συµπληρώστε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίδονται µέσα στις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη µεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο (τα ρήµατα που δίδονται µέσα στις παρενθέσεις να τεθούν σε χρόνο ενεστώτα). Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηµατικώς αποδεκτές.
α) Cepheus Andromedam ............................ habet. (filia)
β) Andromeda ............................. et ............................... filia est. (Cepheus, Cassiope)
γ) Cassiope .............................. .......................... sua est. (superba, forma)
δ) Deus iratus Cepheo et .............................. beluam marinam ad ......................... Aethiopiae urget. (ora, Cassiope)
ε) Belua .......................... Aethiopiae ........................... nocet. (marina, incola)
στ) Oraculum respondet: .......................... regia ......................... ..................... (hostia, placeo, Neptunus)
ζ) Cepheus ...................... ...................... ad ............................. adligat. (scopulus, filia, suus)
η) Iniuria et ....................... ..................... non ................... (deus, placeo, superbia [= υπεροψία])
θ) Belua ad .............................. se movet, sed (=αλλά) repente Perseus ......................., hasta beluam ........................... et puellam ......................... (advolo, Andromeda, libero, deleo)
ι) Cepheus cum .................................. .......................................... valde ................................. (Aethiopia, incola, gaudeo)
ια) Illi Andromedam ................... et forma puellae ................................ (video, stupeo)
ιβ) ........................ irati beluam marinam ad oram Aethiopiae ........................ (Deus, urgeo)
ιγ) Beluae marinae .......................... Aethiopiae ........................... (noceo, incola)
ιδ) Oraculum .......................... respondet. (
ιε) Nobis forma puellarum ........................... (placeo)
ιστ) Ille ........................ ......................... (Cepheus, respondeo)
ιζ) Nos forma puellarum .................................. (stupeo)
ιη) Andomeda ...................... .......................... est. (Cepheus, filia)
ιθ) Andromeda ....................... placet et Perseus ...................... (Perseus, Andromeda)
κ) Belua ad ......................... se ....................... sed Perseus .................. beluam delet. (Perseus, hasta, moveo)
κα) Perseus in ........................... advolat, beluam ....................... et Andromedam ............... (deleo, libero, Aethiopia)
4. Διαλέξτε το σωστό:
i. Η αιτιατική ενικού του ουσιαστικού filia είναι:
ii. Το β΄πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρήματος sum είναι:
iii. Το γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος habeo είναι:
iv. H δοτική ενικού του ουσιαστικού deus είναι:
v. H αιτιατική ενικού αρσενικού γένους της δεικτικής αντωνυμίας ille-illa-illud είναι:
vi. H ονομαστική πληθυντικού της προσωπικής αντωνυμίας α΄ προσώπου είναι:
5. Διαλέξτε τη σωστή απάντηση:
i. Η γενική πληθυντικού του β΄κλιτου ουσιαστικού deus είναι deorum και deum a. Σωστό b. Λάθος ii. Η αιτιατική ενικού του πρωτόκλιτου ουσιαστικού filia είναι filias. a. Σωστό b. Λάθος iii.Το γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος video είναι videt. a. Σωστό b. Λάθος iv. H ονομαστική πληθυντικού της προσωπικής αντωνυμίας β΄προσώπου είναι vos. a. Σωστό b. Λάθος v. H αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους της δεικτικής αντωνυμίας ille-illa-illud είναι illos. a. Σωστό b. Λάθος
6. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:
i. filiam: η δοτική πληθυντικού ii. beluam: η γενική ενικού iii. incolis: η αιτιατική ενικού iv. scopulum: η αιτιατική πληθυντικού v. calceis: η αιτιατική ενικού vi. puellae: η αφαιρετική πληθυντικού vii. hasta: η δοτική ενικού viii. se: η ονομαστική ενικού του α΄ προσώπου ix. deo: η γενική πληθυντικού
7. Nα γραφεί ό,τι ζητείται για τα ακόλουθα ρήματα:
i. habent: β΄ ενικό της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα ii. urget: γ΄ πληθυντικό της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα iii. nocet: α΄ ενικό της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα iv. respondet: α΄ πληθυντικό της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα v. adligat: β΄ πληθυντικό της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα vi. videt: γ΄ πληθυντικό της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα vii. liberat: β΄ πληθυντικό της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα viii. gaudent: το β΄ ενικό της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα
8. Να μετατρέψετε τις ακόλουθες προτάσεις στην παθητική φωνή. Να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο.
i. Tum Cepheus Andromedam ad scopulum adligat.
ii. Perseus hastā beluam delet.
iii. Belua incolis nocet.
9. Να μεταφέρετε του κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων στον άλλο αριθμό (όπου αυτό είναι δυνατόν).i. Regia hostia deo placet.ii. Incolae Aethiopiae valde gaudent.iii. Ego hastā beluam deleo. 10. Gaudent: να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές όλων των χρόνων του ημιαποθετικού ρήματος (για τους περιφραστικούς τύπους των απαρεμφάτων και για τις μετοχές να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο του ρήματος μέσα στο κείμενο). 11. valde, superba: να γραφούν τα παραθετικά. Επιμέλεια: Χαρίδημος Ξενικάκης | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||