Πρόνοος: Αρχαία Ελληνικά Γ' Λυκείου: Κριτήριο Αξιολόγησης Πλάτωνος "Πρωταγόρας"

Γ΄ Λυκείου Ομάδα Προσ/μού Ανθρωπιστικών Σπουδών

Γραπτή δοκιμασία στα Αρχαία Ελληνικά

Διδαγμένο κείμενο

Ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ’ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι ᾧ ἂν παραγίγνηται, τοῦτό σοι μετὰ τοῦτο πειράσομαι ἀποδεῖξαι. Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ, οῦδεὶς θυμοῦται οὐδὲ νουθετεῖ οὐδὲ διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺς ταῦτα ἔχοντας, ἵνα μὴ τοιοῦτοι ὦσιν, ἀλλ’ ἐλεοῦσιν∙ οἷον τοὺς αἰσχροὺς ἢ σμικροὺς ἢ ἀσθενεῖς τίς οὕτως ἀνόητος ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν ποιεῖν; Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις∙ ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις, ἐάν τις ταῦτα μὴ ἔχῃ, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις. Ὧν ἐστιν ἓν καὶ ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς.

Ἔνθα δὴ πᾶς παντί θυμοῦται καὶ νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιμελείας καὶ μαθήσεως κτητῆς οὔσης. Εἰ γὰρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τὸ κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τοὺς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται, αὐτὸ σὲ διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστόν εἶναι ἀρετήν. Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται∙ ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται – οὐ γὰρ ἂν τὸ γε πραχθὲν ἀγένητον θείη – ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα. Καὶ τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτήν εἶναι ἀρετήν∙ ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει. Ταύτην οὖν τὴν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ. Τιμωροῦνται δὲ καὶ κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὓς ἂν οἴωνται ἀδικεῖν, καὶ οὐχ ἥκιστα Ἀθηναῖοι οἱ σοὶ πολῖται· ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων παρασκευαστὸν εἶναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν. Ὡς μὲν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοὶ πολῖται καὶ χαλκέως καὶ σκυτοτόμου συμβουλεύοντος τὰ πολιτικά, καὶ ὅτι διδακτὸν καὶ παρασκευαστὸν ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται.

Α. Από το κείμενο που σάς δίνεται να αποδώσετε στη Νέα Ελληνική το απόσπασμα: «ὅτι δὲ αὐτὴν... τἀναντία τούτοις».

Μονάδες 10

Β. Να απαντήσετε στα παρακάτω:

Β1. Ποιο το περιεχόμενο των όρων «θυμός» και «ἀσέβεια»; Πώς συνδέονται αυτές οι έννοιες με την απόδειξη τού διδακτού τής πολιτικής αρετής από τον Πρωταγόρα;

Μονάδες 10

Β2. Πώς ο Πρωταγόρας από τη θέση του για την επιβολή ποινών οδηγείται στην άποψη των Αθηναίων για το διδακτό της αρετής; Να αξιολογήσετε τη θέση του.

Μονάδες 10

Β3. «Ὡς μὲν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται … ὥς γέ μοι φαίνεται»: στο εδάφιο αυτό το ύφος τού σοφιστή προς τον Σωκράτη γίνεται λεπτά ειρωνικό. Αφού εντοπίσετε τις φράσεις με ειρωνική χροιά, να τις συσχετίσετε με τα λεγόμενα τού Σωκράτη στα οποία παραπέμπουν, όπως δίνονται στο ακόλουθο μεταφρασμένο απόσπασμα.

Μονάδες 10

Πλάτωνος Πρωταγόρας 319D- 319E

«Όταν όμως πρέπει να αποφασιστεί κάποιο ζήτημα που αφορά τη διοίκηση της πόλεως, σηκώνεται και δίνει τις συμβουλές του γι' αυτό εξίσου και ο οικοδόμος, και ο σιδεράς, και ο έμπορος ή ο ναυτικός, και ο πλούσιος, και ο φτωχός, και αυτός που είναι από μεγάλο γένος, και αυτός που δεν είναι από κάποια γενιά σπουδαία. Και κανένας δεν τους ψέγει γι' αυτό, όπως τους προηγούμενους: γιατί εσύ, χωρίς να έχεις διδαχτεί από πουθενά αυτό το πράγμα και χωρίς να έχεις δάσκαλο σ' αυτό το θέμα, θέλεις τώρα να δώσεις και συμβουλές. Άρα, είναι προφανές πως δεν θεωρούν ότι το πράγμα αυτό είναι κάτι που διδάσκεται.»

Β4. Να αντιστοιχίσετε τα ονόματα τής στήλης Α’ με την ιδιότητά καθενός στη στήλη Β’ (μία για το κάθε όνομα), γράφοντας δίπλα σε κάθε γράμμα τον αντίστοιχο αριθμό (δύο στοιχεία από κάθε στήλη περιττεύουν).

Α’

Β’

α. Ιππίας

β. Άνυτος

γ. Αρίστωνας

δ. Πρόδικος

ε. Αλκιβιάδης

στ. Αριστοκλής

ζ. Αρχύτας

1. μανιακός με τους ορισμούς των εννοιών

2. εξέχων εκπρόσωπος τού Πυθαγορισμού

3. παππούς τού Πλάτωνα

4. ποιητής

5. οικοδεσπότης των συνομιλητών τού διαλόγου Πρωταγόρας

6. δημοκρατικός, αλλά εξαιρετικά αμφιλεγόμενος

7. πλούσιος βυρσοδέψης και γνωστός πολιτικός

Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε δύο παράγωγα στη Νέα Ελληνική, απλά ή σύνθετα, για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις τού κειμένου: ἡγοῦνται, ἴσασιν, οὔσης, ἔχων, παρεληλυθότος.

Μονάδες 10

Αδίδακτο Κείμενο

καθῆστο δὲ ἐστεφανωμένος ἐπί τινος προσκεφαλαίου τε καὶ δίφρου· τεθυκὼς γὰρ ἐτύγχανεν ἐν τῇ αὐλῇ. ἐκαθεζόμεθα οὖν παρ' αὐτόν· ἔκειντο γὰρ δίφροι τινὲς αὐτόθι κύκλῳ. εὐθὺς οὖν με ἰδὼν ὁ Κέφαλος ἠσπάζετό τε καὶ εἶπεν· ὦ Σώκρατες, οὐ δὲ θαμίζεις ἡμῖν καταβαίνων εἰς τὸν Πειραιᾶ. χρῆν μέντοι. εἰ μὲν γὰρ ἐγὼ ἔτι ἐν δυνάμει ἦ τοῦ ῥᾳδίως πορεύεσθαι πρὸς τὸ ἄστυ, οὐδὲν ἂν σὲ ἔδει δεῦρο ἰέναι, ἀλλ' ἡμεῖς ἂν παρὰ σὲ ᾖμεν· νῦν δέ σε χρὴ πυκνότερον δεῦρο ἰέναι. ὡς εὖ ἴσθι ὅτι ἔμοιγε ὅσον αἱ ἄλλαι αἱ κατὰ τὸ σῶμα ἡδοναὶ ἀπομαραίνονται, τοσοῦτον αὔξονται αἱ περὶ τοὺς λόγους ἐπιθυμίαι τε καὶ ἡδοναί. μὴ οὖν ἄλλως ποίει, ἀλλὰ τοῖσδέ τε τοῖς νεανίσκοις σύνισθι καὶ δεῦρο παρ' ἡμᾶς φοίτα ὡς παρὰ φίλους τε καὶ πάνυ οἰκείους.

Πλάτωνος Πολιτεία Α, 328B-328E

προσκεφάλαιον = μαξιλάρι

δίφρος= κάθισμα, σκαμνί

θαμίζω= συχνάζω, είμαι συνηθισμένος να…

Γ1. Να μεταφραστεί το απόσπασμα στη Νέα Ελληνική.

Μονάδες 20

Γ2. Να γραφεί ό,τι ζητείται για καθένα από τους ακόλουθους τύπους τού κειμένου:

ὦ Σώκρατες: η δοτική ενικού

ἡμῖν: ο ίδιος τύπος στον άλλο αριθμό

καταβαίνων: το β’ ενικό προστακτικής αορίστου β’ ίδιας φωνής

δυνάμει: η αιτιατική ενικού

ῥᾳδίως: ο συγκριτικός

ἄστυ: η αιτιατική πληθυντικού

ἰέναι: το γ’ ενικό παρατατικού

ἴσθι: ο ίδιος τύπος στην οριστική

σύνισθι: το απαρέμφατο ίδιου χρόνου

φοίτα: ο ίδιος τύπος στην ευκτική

Μονάδες 10

Γ3. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι ακόλουθες λέξεις τού κειμένου:

τεθυκὼς, ἰδὼν, ἰέναι, τοῖς νεανίσκοις, παρὰ σὲ

Μονάδες 5

Γ4. μὴ οὖν ἄλλως ποίει, ἀλλὰ τοῖσδέ τε τοῖς νεανίσκοις σύνισθι καὶ δεῦρο παρ' ἡμᾶς φοίτα ὡς παρὰ φίλους τε καὶ πάνυ οἰκείους: Να μεταφερθεί στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση: Κέφαλος παρεκελεύετο …

Μονάδες 5