Cato attulit
quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus
«Interrogo vos» inquit «quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore».
Cum omnes recentem esse dixissent, «Atqui ante tertium diem» inquit
«scitote decerptam esse Carthagine.
……………………………………………………………………………………
Ex quibus quattuor in
Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis remanere. Legatos omnes
frumentum in castra importare iubet.
……………………………………………………………………………………
Serena nocte
subito luna defecerat; ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat
et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione et
de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem
in pugnam misit.
……………………………………………………………………………………
Quod illic
appensum civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum
est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.
……………………………………………………………………………………
Postea Alpes,
quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Να μεταφράσετε τα παραπάνω κείμενα.
Μονάδες 40
Β1. Να γραφεί ό,τι ζητείται για καθένα από τους
ακόλουθους τύπους τού κειμένου.
quodam die: η αιτιατική ίδιου αριθμού
ficum praecocem: η γενική ενικού
patribus: η γενική πληθυντικού
vos: η δοτική ενικού
recentem: η αφαιρετική ενικού στο συγκριτικό
tertium: η γενική ενικού τού θηλυκού
hanc: η ονομαστική πληθυντικού
Legatos: η δοτική ενικού
Serena nocte: η γενική πληθυντικού
exercitus: η αφαιρετική ενικού
Sulpicius: η κλητική ενικού
eoque modo: η γενική ενικού
alacrem: η δοτική πληθυντικού στον συγκριτικό βαθμό τού θηλυκού
exilium: η ίδια πτώση τού άλλου αριθμού
elephantis: η κλητική ενικού
Μονάδες 15
Β2. Να γραφεί ό,τι ζητείται για καθένα από τους
ακόλουθους τύπους τού κειμένου (για τους περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπ’
όψιν το υποκείμενο).
attulit: το β’ πληθυντικό υποτακτικής παρατατικού στην άλλη φωνή
ostendensque: η αφαιρετική σουπίνου
decerptam esse: το γ’ πληθυντικό συντελεσμένου μέλλοντα στην άλλη φωνή
scitote: το γ’ πληθυντικό προστακτικής μέλλοντα
dixissent: το απαρέμφατο ενεστώτα παθητικής φωνής
iubet: το γ’ ενικό υποτακτικής παρακειμένου στην ενεργητική
περιφραστική συζυγία
remanere: το γ’ ενικό οριστικής μέλλοντα στην άλλη φωνή
defecerat: το α’ πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα στην παθητική
περιφραστική συζυγία
amiserat: το απαρέμφατο συντελεσμένου μέλλοντα παθητικής φωνής
appensum: το απαρέμφατο παρακειμένου ενεργητικής φωνής
dedit: το α’ ενικό υποτακτικής ενεστώτα παθητικής φωνής
dicitur: το απαρέμφατο μέλλοντα ίδιας φωνής
reversus est: η δοτική τού γερουνδίου
seiungunt: το ίδιο πρόσωπο υποτακτικής υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή
transiit: η αιτιατική πληθυντικού τής μετοχής ενεστώτα
Μονάδες 15
Γ1α. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε συντακτικά όλους τους
προσδιορισμούς τού χρόνου τού πρώτου αποσπάσματος («Cato attulit
… decerptam esse Carthagine»).
Μονάδες 5
β. Να εντοπίσετε στο δεύτερο απόσπασμα («Ex quattuor
… importare iubet»)
δύο διαφορετικές
συντάξεις τής πρόθεσης in και να τις
αιτιολογήσετε.
Μονάδες 2
γ. Να εντοπίσετε στο τέταρτο απόσπασμα («Quod illic appensum
… reversus est») δύο προσδιορισμούς τής αιτίας και να τους
αντικαταστήσετε από ισοδύναμη νοηματικά έκφραση.
Μονάδες 4
Γ2α. quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore: να δηλωθεί το υστερόχρονο.
Μονάδα 1
β. tribus imperat in Belgis remanere: να αντικαταστήσετε το ρήμα από τον
κατάλληλο τύπο τού iubeo
και να κάνετε τις αναγκαίες μεταβολἐς.
Μονάδες 2
γ. Postea Alpes cum elephantis transiit: να εξαρτηθεί από τον κατάλληλο τύπο τού
προσωπικού ρήματος dicor.
Μονάδες 2
δ.Ex quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet: να αιτιολογήσετε τον χρόνο τού
απαρεμφάτου και στη συνέχεια να το μετατρέψετε σε ισοδύναμο είδος δευτερεύουσας
πρότασης.
Μονάδες 3
ε. Legatos omnes frumentum in castra importare iubet: Να τρέψετε τη σύνταξη τού απαρεμφάτου σε
παθητική.
Μονάδες 2
στ. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι υπογραμμισμένες
λέξεις.
Μονάδες 4
ζ. Ex quibus: να γραφεί η ισοδύναμη έκφραση.
Μονάδα 1
η. in pugnam: να αντικατασταθεί από το αντίστοιχο είδος
δευτερεύουσας πρότασης και εμπρόθετου γερουνδίου.
Μονάδες 4
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Κάποια
μέρα ο Κάτωνας έφερε στο βουλευτήριο ένα πρώιμο σύκο από την Καρχηδόνα και δείχνοντας το στους Συγκλητικούς είπε «Σας
ρωτώ πότε νομίζετε ότι κόπηκε αυτό το σύκο από το δέντρο». Όταν όλοι είπαν ότι
ήταν φρέσκο, είπε «Κι όμως, να ξέρετε ότι κόπηκε στην Καρχηδόνα πριν από τρεις
μέρες.
……………………………………………………………………………………
Απ’ αυτές διατάζει τέσσερις να
ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και διατάζει τρεις να παραμείνουν στη χώρα
των Βέλγων. Όλους τους διοικητές των λεγεώνων διατάζει να φέρουν μέσα στο στρατόπεδο το
σιτάρι.
……………………………………………………………………………………
Μια ξάστερη νύχτα είχε χαθεί ξαφνικά η σελήνη· εξαιτίας
του ξαφνικού φοβερού θεάματος τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών
και ο στρατός είχε χάσει το ηθικό του. Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος μίλησε για τη
φύση του ουρανού και τη στάση και τις κινήσεις των άστρων και της σελήνης και
μ' αυτόν τον τρόπο έστειλε το στρατό πρόθυμο στη μάχη.
……………………………………………………………………………………
Αυτό επειδή ζυγίστηκε
εκεί, έδωσε το όνομα στην πόλη: δηλαδή ονομάζεται Πίσαυρο, επειδή εκεί
ζυγίστηκε το χρυσάφι.
Μετά την πράξη αυτή (ο Κάμιλλος) επέστρεψε στην
εξορία, από όπου όμως γύρισε, αφού τον παρακάλεσαν.
……………………………………………………………………………………
Έπειτα πέρασε με ελέφαντες τις Άλπεις, που
χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία.
Β1. quodam die: quondam diem
ficum praecocem: ficus/ fici praecocis
patribus: patrum
vos: tibi
recentem: recentiore
tertium: tertiae
hanc: hae
Legatos: legato
Serena nocte: serenarum noctium
exercitus: exercitu
Sulpicius: Sulpici
eoque modo: eiusque modi
alacrem: alacrioribus
exilium: exilia
elephantis: elephante / elephas
Β2. attulit: afferremini / adferremini
ostendensque: ostentu/ostensu
decerptam esse: decerpserint
scitote: sciunto
dixissent: dici
iubet: iussurus fuerit
remanere: remanebuntur
defecerat: deficiendae simus
amiserat: amissum fore
appensum: appendisse
dedit: der
dicitur: dictum iri
reversus est: revertendo
seiungunt: seiunxissent
transiit: transeuntes
Γ1α. die: αφαιρετική τοπική του
χρόνου στο attulit, εκφράζει το πότε (ο χρόνος εκφράζεται απρόθετα γιατί
συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισμό).
ostendensque: επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος
Cato. Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
quando: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο decerptam esse.
Cum omnes
recentem esse dixissent:
δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός
προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το inquit.
Εισάγεται με τον cum τον ιστορικό-διηγηματικό, ο οποίος αναφέρεται σε διηγήσεις
του παρελθόντος, υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια
και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με
υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου.
Συγκεκριμένα, με υποτακτική υπερσυντελίκου (dixissent), γιατί εξαρτάται από
ρήμα ιστορικού χρόνου (inquit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
ante diem: εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου στο decerptam esse.
β. in Nerviis / in Belgis: η πρόθεση συντάσσεται με αφαιρετική, γιατί δηλώνει στάση σε τόπο.
in castra: η πρόθεση συντάσσεται με αιτιατική, δηλώνει κίνηση σε τόπο.
γ. appensum: επιρρηματική
αιτιολογική μετοχή στο ρήμα dedit, συνημμένη στο quod, δηλώνει το προτερόχρονο
στο παρελθόν (dedit).
Ανάλυση σε
δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση: quod id illic appensum erat/ quod quia illic
appensum erat (αντικειμενική αιτιολογία)
quod id illic
appensum esset/ quod quia illic appensum esset (υποκειμενική αιτιολογία).
cum id illic appensum esset/ quod cum illic appensum esset (αιτιολογία ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας)
quod illic aurum pensatum est: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός
προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα της κύριας πρότασης (dicitur). Εισάγεται με
τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική, γιατί εκφράζει
αντικειμενική αιτιολογία (δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν).
Σύμπτυξη σε μετοχική φράση: illic auro pensato
Γ2α. quando hanc ficum decerptam esse putaturi sitis ex arbore.
β. tres iubet in Belgis remanere.
γ. Postea Alpes cum elephantis transisse dicitur.
δ. Το απαρέμφατο hiemare βρίσκεται σε ενεστώτα, γιατί είναι τελικό. Ισοδυναμεί με
δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση: ut hiement.
ε. Frumentum in castra
importari iubet. Δεν δηλώνεται το ποιητικό αίτιο (a legatis omnibus), εφόσον πρόκειται για στρατιωτική διαταγή.
στ. recentem: κατηγορούμενο στο
ficum μέσω του συνδετικού esse.
caeli: γενική
κτητική στο ratione.
alacrem: επιρρηματικό
κατηγορούμενο του τρόπου στο exercitum λόγω του ρήματος δράσης misit.
Alpes: αντικείμενο στο
transiit.
ζ. Quarum (γενική διαιρετική)
η. τελική πρόταση: ut pugnaret
αναφορικοτελική πρόταση: qui pugnaret
εμπρόθετη γενική γερουνδίου: pugnandi causa/ gratia
εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου: ad pugnandum